Lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefna

Að allt skólast­arf í Mos­fells­bæ verði heilsu­efl­andi.

Markmið

Að all­ir skól­ar Mos­fells­bæj­ar hafi heilsu­efl­ingu að leið­ar­ljósi í starf­semi sinni.

Leið­ir að mark­mið­um

• Stjórn­end­ur og starfs­fólk skóla Mos­fells­bæj­ar fái fræðslu um mik­il­vægi og já­kvæð áhrif heilsu­efl­ing­ar.
• Inn­leidd­ar verði heilsu­efl­andi að­gerð­ir í alla skóla Mos­fells­bæj­ar fyr­ir lok árs 2025.
• All­ir skól­ar Mos­fells­bæj­ar séu þátt­tak­end­ur í verk­efni Embætt­is land­lækn­is um heilsu­efl­andi leik- og grunn­skóla.
• Tek­ið verði sam­an yf­ir­lit yfir heilsu­efl­andi að­gerð­ir í hverj­um skóla og þær verði hluti af árs­skýrslu lýð­heilsu og for­varna.
• Boð­ið verði upp á fræðslu fyr­ir for­eldra um heilsu­efl­ingu og heilsu­efl­andi skólast­arf.

Markmið

Lögð verði áhersla á marg­þætta fræðslu til barna og ung­menna í skól­um Mos­fells­bæj­ar, með
heilsu­efl­ingu og for­varn­ir að leið­ar­ljósi.

Leið­ir að mark­mið­um

• Fræðsla um mik­il­væg­ustu þætti heilsu­efl­ing­ar, svefn, nær­ingu, hreyf­ingu og geð­rækt, verði hluti af kennslu í skól­um bæj­ar­ins.
• Rek­ið verði víð­tækt for­varn­ar­starf sem snið­ið verði að hverj­um hópi er varð­ar of­beldi, slysa­varn­ir, áfeng­is- og vímu­varn­ir, tann­vernd, tób­aksnotk­un og orku­drykki. Vel sé fylgst með tísku­sveifl­um í neyslu sem geta haft nei­kvæð áhrif á heil­brigði barna og ung­menna.
• For­varn­ar­starf sé lif­andi og í gegn­um við­burði og miðla sem henta hverj­um ald­urs­hóp.

Að tryggja íbú­um Mos­fells­bæj­ar gott að­gengi að æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­astarfi og að sú starf­semi þró­ist í takt við þarf­ir bæj­ar­búa.

Markmið

Að það æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­ast­arf sem er í boði í Mos­fells­bæ sé vel kynnt íbú­um og að þeir geti með ein­föld­um hætti nýtt sér það til heilsu­efl­ing­ar.

Leið­ir að mark­mið­um

• Auð­velt sé fyr­ir íbúa að kynna sér það æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­ast­arf sem í boði er í bæn­um. Upp­lýs­ing­ar séu að­gengi­leg­ar, þær upp­færð­ar reglu­lega og þeim miðlað með virk­um hætti til íbúa.
• Stofn­að­ur verði sam­ráðsvett­vang­ur þeirra sem bjóða upp á æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­ast­arf þar sem lögð er áhersla á upp­lýs­inga­miðlun, sam­st­arf og sam­vinnu með vel­ferð íbúa að leið­ar­ljósi.
• Upp­lýs­ing­ar um starf og áætlan­ir þeirra sem sinna æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­astarfi verði kynnt­ar fyr­ir íþrótta- og tóm­stunda­nefnd Mos­fells­bæj­ar ár­lega.
• Tek­ið sé sam­an ár­lega yf­ir­lit um það æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­ast­arf sem í boði er í Mos­fells­bæ. Meta skal fram­boð, sýni­leika og þátt­töku íbúa. Þær upp­lýs­ing­ar séu hluti af árs­skýrslu lýð­heilsu og for­varna í Mos­fells­bæ

Markmið

Tryggt verði að að­gengi íbúa að þeim mann­virkj­um og opnu svæð­um sem bjóða upp á að­stöðu til æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótta- starfs sé gott.

Leið­ir að mark­mið­um

• Opn­un­ar­tími t.d. sund­lauga, íþrótta­húsa og ann­arra mann­virkja sem nýta má til fé­lags­starfs og heilsu­efl­ing­ar taki mið af þörf­um íbúa á hverj­um tíma.
• Að­staða sé ekki ein­göngu nýtt til keppni held­ur hafi að­gengi al­menn­ings til íþrótta­iðkun­ar og fé­lags­starfs einn­ig trygg­an sess.
• Ann­að hvert ár sé fram­kvæmd þarfa- og þátt­töku­grein­ing með­al íbúa þeg­ar kem­ur að æsku­lýðs-, fé­lags- og íþrótt­astarfi.

Að heilsa og ör­yggi íbúa verði haft að leið­ar­ljósi í allri stefnu­mót­un. Að áhersla verði lögð
á snemm­tæka íhlut­un með for­vörn­um.

Markmið

Unn­ið verði að áfeng­is- og vímu­vörn­um með það að mark­miði að auka lífs­gæði og ör­yggi. Sér­stök
áhersla verði lögð á við­kvæma hópa.

Leið­ir að mark­mið­um

• Fræðslu­efni verði að­gengi­legt á nokkr­um tungu­mál­um, t.d. í formi mynd­banda eða lif­andi efn­is
  á sam­fé­lags­miðl­um.
• Sam­st­arf verði við fé­laga­sam­tök og op­in­bera að­ila sem hafa sér­þekk­ingu í áfeng­is- og vímu­vörn­um.

Markmið

Inn­leidd­ar verði mark­viss­ar of­beld­is- og slysa­varn­ir sem hafa það að mark­miði að skapa frið og ör­yggi á heim­il­um í Mos­fells­bæ.

Leið­ir að mark­mið­um

• Skoð­að verði sam­st­arf um verk­efn­ið „Heim­il­is­frið­ur“, sam­st­arf við Bjark­ar­hlíð, lög­reglu og aðra sér­fræð­inga í of­beld­is­mál­um.

Markmið

Inn­leidd­ar verði mark­viss­ar að­gerð­ir þeg­ar skyndi­leg­ar breyt­ing­ar verða á að­stæð­um fólks, t.d. er varð­ar at­vinnu­þátt­töku og virkni.

Leið­ir að mark­mið­um

• Verk­efni sem tryggja virkni ein­stak­linga og fjöl­skyldna sem búa við at­vinnu­leysi.
• Verk­efni sem auka þekk­ingu og hæfni ein­stak­linga til at­vinnu­þátt­töku.
• Tryggja að­gengi íbúa að þjón­ustu sem eyk­ur virkni og ger­ir fólk bet­ur í stakk búið til at­vinnu­þátt­töku.

Að stuðlað verði að stuðn­ingi og að­gerð­um til heilsu­efl­ing­ar og auk­inna lífs­gæða fyr­ir íbúa og starfs­fólk.

Markmið

Að­gengi að þjón­ustu og úti­vist­ar­svæð­um sé tryggt með það að mark­miði að bjóða stuðn­ing til
heilsu­efl­ing­ar og auk­inna lífs­gæða.

Leið­ir að mark­mið­um

• Ár­lega fari fram kort­lagn­ing á mis­mun­andi hóp­um sem hef­ur það að mark­miði að bjóða þeim upp á stuðn­ing til heilsu­efl­ing­ar.
• Sér­stak­lega skal huga að grunnstoð­um heilsu­efl­ing­ar; hreyf­ingu, nær­ingu, svefni, já­kvæð­um sam­skipt­um og geð­rækt.

Að Mos­fells­bær sé í virku sam­starfi við heil­brigð­is­yf­ir­völd um auk­inn að­bún­að og gæði heil­brigð­is­þjón­ustu í Mos­fells­bæ.

Markmið

Að íbú­um Mos­fells­bæj­ar sé tryggð heil­brigð­is­þjón­usta í heima­byggð.

Leið­ir að mark­mið­um

• Gott sam­st­arf við Heilsu­gæslu höf­uð­borg­ar­svæð­is­ins um að­gengi og gæði þeirr­ar heil­brigð­is­þjón­ustu sem í boði er í Mos­fells­bæ.
• Þátttaka í stefnu­mót­andi ákvörð­un­um um þró­un heil­brigð­is­þjón­ustu á höf­uð­borg­ar­svæð­inu.
• Fylgst sé reglu­bund­ið með upp­lif­un íbúa á heil­brigð­is­þjón­ustu og grip­ið til að­gerða ef þörf er á í góðu sam­starfi við alla hags­muna­að­ila.

Að stuðlað verði að úti­vist og heilsu­efl­ingu í sveit­ar­fé­lag­inu og að íbú­ar í Mos­fells­bæ hafi gott að­gengi að úti­vist­ar­svæð­um og heilsu­efl­andi þjón­ustu sem leiði til bættr­ar lýð­heilsu. Stuðlað verði að því að nærum­hverfi bæj­ar­búa verði fal­legt og snyrti­legt.

Markmið

Að all­ir íbú­ar hafi gott að­gengi að úti­vist­ar­svæð­um með góðri að­stöðu.

Leið­ir að mark­mið­um

• Áfram verði unn­ið að upp­bygg­ingu úti­vist­ar­svæða
  og auð­veldu að­gengi fyr­ir alla.
• Reglu­legt eft­ir­lit fari fram með við­haldi op­inna
  leik­svæða í bæn­um.
• Upp­lýs­ing­ar um fjöl­breytt­ar úti­vist­ar­leið­ir og
  fræðslu­skilti verði að­gengi­leg­ar íbú­um.

Markmið

Að­gengi að úti­vist­ar­svæð­um og nátt­úru í Mos­fells­bæ verði
auð­veldað.

Leið­ir að mark­mið­um

• Fjölgað verði merkt­um göngu­leið­um, s.s. með stik­um, fræðslu­skilt­um eða stíga­gerð.
• Hug­að verði að upp­bygg­ingu og við­haldi úti­vist­ar­leiða á fjöll­um og fell­um.
• Upp­lýs­ing­ar um úti­vist­ar­svæði og frið­lýst svæði séu
  að­gengi­leg­ar á heima­síðu bæj­ar­ins.

Markmið

Aukin áhersla verði á vist­væn­ar sam­göng­ur og aukna notk­un al­menn­ings­sam­gangna.

Leið­ir að mark­mið­um

• Við skipu­lag nýrra hverfa og svæða verði sér­stak­lega
  hug­að að að­gengi að vist­væn­um sam­göng­um og
  hjóla­stæð­um.
• Starfs­fólk Mos­fells­bæj­ar sé hvatt til þess að nýta sér
  vist­væn­ar sam­göng­ur til og frá vinnu, t.d. með
  sam­göngustyrk.
• Mos­fells­bær taki áfram virk­an þátt í Evr­ópsku
  sam­göngu­vik­unni og Bíl­lausa deg­in­um, við­burð­um
  sem haldn­ir eru ár hvert.

Í byrj­un kjör­tíma­bils­ins 2018-2022 var tekin ákvörð­un um að færa lýð­heilsu- og for­varn­ar­mál frá fjöl­skyldu­nefnd til íþrótta- og tóm­stunda­nefnd­ar. Þann­ig færð­ist ábyrgð á stefnu­mót­un í þeim mála­flokk­um frá fjöl­skyldu­sviði til fræðslu- og frí­stunda­sviðs. Sam­hliða var áfram unn­ið að þeim verk­efn­um sem leiða af sam­starf­inu um heilsu­efl­andi sam­fé­lög.

Með lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefnu er skerpt á mark­mið­um, leið­ir varð­að­ar og byggt á sér­stöðu Mos­fells­bæj­ar sem heilsu­efl­andi sam­fé­lags. Stefn­an er sam­þætt meg­in­stefnu bæj­ar­ins og tek­ur mið af öðr­um und­ir­stefn­um sem snerta mála­flokka sem falla und­ir lýð­heilsu og for­varn­ir.

Við­töl, vinnu­stof­ur og önn­ur grein­ing­ar­vinna hófst haust­ið 2019 og lauk haust­ið 2020. Vinn­an hófst með kort­lagn­ingu hags­muna­að­ila og í kjöl­far­ið var fundað með þeim. Alls var rætt við um 40 ein­stak­linga og frek­ar unn­ið úr þeim gögn­um sem aflað var. Í kjöl­far­ið hófst vinna við rit­un draga að stefnu­skjali þar sem gerð var til­laga að kafla­skipt­ingu, til­lög­ur gerð­ar að mark­mið­um og leið­ir að mark­mið­um sett­ar fram.

Heilsu­fé­lag­ið ann­að­ist verk­efna­stjórn­un í stefnu­mót­un­ar­vinn­unni og í stýri­hóp verk­efn­is­ins sitja Linda Udengård, fram­kvæmda­stjóri fræðslu- og frí­stunda­sviðs Mos­fells­bæj­ar, Arn­ar Jóns­son, for­stöðu­mað­ur þjón­ustu- og sam­skipta­deild­ar, Edda Dav­íðs­dótt­ir, tóm­stunda- og for­varn­ar­full­trúi, Ólöf Sívertsen frá Heilsu­vin og Ragn­heið­ur Dögg Agn­ars­dótt­ir frá Heilsu­fé­lag­inu.

Um sam­ráð við íbúa Mos­fells­bæj­ar við gerð lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefnu.

Dag­ana 19. nóv­em­ber til 22. des­em­ber 2020 átti sér stað form­legt sam­ráð við íbúa og hags­muna­að­ila vegna vinnu við gerð lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefnu Mos­fells­bæj­ar þar sem leitað var eft­ir hug­mynd­um að mark­mið­um og leið­um við út­færslu áherslu­þátta stefn­unn­ar. Þar voru íbú­ar og hags­muna­að­il­ar hvatt­ir til að setja inn hug­mynd­ir sín­ar og sjón­ar­mið und­ir hverj­um kafla, taka þátt í um­ræðu og merkja við sína af­stöðu til áhuga­verðra hug­mynda.

Í upp­hafi var skila­frest­ur til 11. des­em­ber var frest­ur til að skila inn til­lög­um fram­lengd­ur til 21. des­em­ber. Aug­lýst var tvisvar sinn­um með hálf­síðu í miðli sem 92% Mos­fell­inga lesa. Þá var aug­lýs­ing og hvatn­ing sett út á vef og sam­fé­lags­miðl­um Mos­fells­bæj­ar.

Sam­ráð­ið átti sér stað und­ir merk­inu „Okk­ar heilsu Mosó“ og fór fram á sam­ráðs­gátt­inni Betra Ís­land sem hef­ur hald­ið utan um lýð­ræð­is­verk­efn­ið Okk­ar Mosó í þríg­ang. Íbú­ar Mos­fells­bæj­ar þekkja það við­mót og þess vegna var lausn þess fyr­ir­tæk­is fyr­ir val­inu. Í sam­ráð­inu voru sett­ar fram 30 til­lög­ur allt frá ein­stak­ling­um og var unn­ið úr þeim við lokafrág­ang þeirra stefnu­draga sem hafa ver­ið til um­fjöll­un­ar síð­ustu vik­ur.

Við gerð lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefnu Mos­fells­bæj­ar voru höfð til hlið­sjón­ar Heims­markmið Sam­ein­uðu þjóð­anna um sjálf­bæra þró­un og þau verk­efni sem falla und­ir þau.

Í að­gerða­áætlun verð­ur sér­stak­lega gerð grein fyr­ir því til hvaða kafla heims­mark­mið­anna er horft. Heims­mark­mið­in eru 17 tals­ins með 169 und­ir­mark­mið­um.

Sér­stak­lega er horft til 3. kafla Heims­mark­mið­anna sem snúa að heilsu og vellíð­an. Einn­ig koma fleiri kafl­ar mark­mið­anna við sögu.

Við gerð lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefnu Mos­fells­bæj­ar var hafð­ur til hlið­sjón­ar sátt­máli Sam­ein­uðu þjóð­anna um rétt­indi barns­ins og þau verk­efni sem falla und­ir hann.

Barna­sátt­mál­inn er í 54 grein­um en sér­stak­lega er horft
til 2., 3., 6. og 12. gr. sátt­mál­ans.

• 2. gr. Jafn­ræði – bann við mis­mun­un
• 3. gr. Það sem barn­inu er fyr­ir bestu
• 6. gr. Rétt­ur til lífs og þroska
• 12. gr. Rétt­ur til að láta skoð­an­ir sín­ar í ljós og til að hafa
  áhrif

Lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefna Mos­fells­bæj­ar er sam­þætt stefnu og áhersl­um Mos­fells­bæj­ar 2017 til 2027, auk þess að taka mið af öðr­um und­ir­stefn­um sem snerta mála­flokka sem falla und­ir lýð­heilsu og for­varn­ir, s.s. íþrótta- og tóm­stunda­stefnu, mennta­stefnu og menn­ing­ar­stefnu, um­hverf­is­stefnu, stefnu í mál­efn­um eldri borg­ara og mannauðs­stefnu Mos­fells­bæj­ar.

Með það að mark­miði að tryggja sam­þætt­ingu og yf­ir­sýn, miðlun þekk­ing­ar, bestu að­ferð­ir og fram­gang verk­efna lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefn­unn­ar verða ár­lega haldn­ir fund­ir þar sem ábyrgð­ar­að­il­ar þeirra stefna sem bæj­ar­stjórn mark­ar á hverj­um tíma koma sam­an og kort­leggja sam­eig­in­lega fleti og koma auga á tæki­færi til sam­starfs við fram­kvæmd að­gerða og verk­efna.

Loks tek­ur stefn­an mið af Barna­sátt­mála og Heims­mark­mið­um Sam­ein­uðu þjóð­anna, auk þeirr­ar heil­brigð­is- og lýð­heilsu­stefnu sem er í gildi hverju sinni á Ís­landi.

Stefn­ur Mos­fells­bæj­ar

• Stefna Mos­fells­bæj­ar
• Stefna í mál­efn­um eldri borg­ara
• Stefna um mál­efni fatl­aðra
• Íþrótta- og tóm­stunda­stefna
• Jafn­rétt­isáætlun Mos­fells­bæj­ar
• Lýð­ræð­is­stefna Mos­fells­bæj­ar
• Mannauðs­stefna
• Mennta­stefna Mos­fells­bæj­ar
• Menn­ing­ar­stefna Mos­fells­bæj­ar
• Um­hverf­is­stefna Mos­fells­bæj­ar
• Þró­un­ar- og ferða­mála­stefna

Ytri stefn­ur

• Heil­brigð­is- og lýð­heilsu­stefna fyr­ir Ís­land
• Barna­sátt­máli Sam­einu þjóð­anna
• Heims­markmið Sam­ein­uðu þjóð­anna

Lýð­heilsu- og for­varn­ar­stefna Mos­fells­bæj­ar nýt­ir neð­an­greind gögn til að móta að­gerða­áætlun til að leggja mat á ár­ang­ur við fram­kvæmd
stefn­unn­ar:

• Ár­leg­ir lýð­heilsu­vís­ar út­gefn­ir af Embætti land­lækn­is
• Ár­leg þjón­ustu­könn­un Gallup
• Rann­sókn­ir á heilsu og líð­an barna og ung­menna
• Ár­leg­ur verk­efna­listi lýð­heilsu- og for­varn­ar­mála
• Árs­skýrsla lýð­heilsu og for­varna í mars ár hvert

Heilsu­efl­andi sam­fé­lag er sam­fé­lag sem set­ur heilsu og heilsu­efl­ingu í forgrunn í allri stefnu­mót­un og þjón­ustu og býr þar með til að­gengi og um­gjörð sem ger­ir öll­um íbú­um kleift og auð­velt að taka heilsu­sam­leg­ar ákvarð­an­ir.

Bæj­ar­stjórn Mos­fells­bæj­ar sam­þykkti árið 2012 til­lögu um að stofn­an­ir Mos­fells­bæj­ar, frjáls fé­laga­sam­tök, fyr­ir­tæki og ein­stak­ling­ar tækju hönd­um sam­an og legð­ust á eitt til að gera Mos­fells­bæ að efl­andi um­hverfi fyr­ir heilsu og heil­brigð­an lífs­stíl. Sveit­ar­fé­lag­ið hef­ur frá þeim tíma ver­ið frum­kvöðull og í far­ar­broddi heilsu­efl­andi sam­fé­laga á Ís­landi og unn­ið með mark­viss­um hætti að heilsu­efl­ingu,
m.a. með þró­un­ar­verk­efni í sam­starfi við Embætti land­lækn­is og Heilsu­vin.

Verk­efn­ið var fjór­þætt og var unn­ið á tíma­bil­inu 2014–2017.

2014 Nær­ing og mataræði; mark­mið­ið var að breyta ásýnd bæj­ar­ins úr skyndi­bita­bæ yfir í heilsu­bæ og vekja fólk til um­hugs­un­ar um
tengsl nær­ing­ar og heilsu.

2015 Hreyf­ing og úti­vist; lögð var áhersla á hreyf­ingu í víð­um skiln­ingi, fyr­ir alla ald­urs­hópa.

2016 Líð­an og geð­rækt; lögð var áhersla á mik­il­vægi þess að ein­stak­ling­ar á öll­um aldri hefðu tæki­færi til að þroskast í leik og starfi.

2017 Lífs­gæði; lögð var áhersla á for­varn­ir, t.d. er varða tann­heilsu, áfeng­is- og vímu­varn­ir, of­beld­is- og slysa­varn­ir. Heilsu­sam­legt hús­næði og um­hverfi fyr­ir alla.

Þró­un­ar­verk­efn­ið tókst vel og á rík­an þátt í því að skapa Mos­fells­bæ for­ystu á sviði heilsu­efl­andi sam­fé­laga á Ís­landi. Frá því að verk­efn­inu lauk form­lega hafa Mos­fells­bær og Heilsu­vin unn­ið að ýms­um verk­efn­um í sam­vinnu við að­ila eins og Fram­halds­skóla Mos­fells­bæj­ar, Ferða­fé­lag Ís­lands, Fé­lag eldri borg­ara og Reykjalund og hald­ið heilsu­efl­andi upp­lýs­ing­um að íbú­um með því að leggja sér­staka áherslu á grasrót­ar­starf með íbú­um.